Κάστρο Γλαρέντζας, Κυλλήνη, Ηλεία

Η Γλαρέντζα ή Κάστρο Γαρέντζας στην Κυλλήνη ιδρύθηκε τον 13ο αιώνα από τον πρίγκιπα Γουλιέλμο Βιλλεαρδουίνο και αποτέλεσε το κύριο λιμάνι του Πριγκιπάτου της Αχαΐας. Η θέση της υπήρξε στρατηγική, καθώς εξυπηρετούσε την επικοινωνία με τη Δυτική Μεσόγειο και αποτέλεσε κόμβο εμπορικών συναλλαγών με την Ιταλία και άλλα κέντρα της Λατινικής Δύσης. Η πόλη διέθετε δύο λιμάνια, ισχυρά τείχη και σημαντικά οικοδομήματα, ενώ υπήρξε και τόπος κοπής νομισμάτων, τα οποία κυκλοφόρησαν ευρέως και συνδέθηκαν με την οικονομική της ακμή. Η πολεοδομία της περιλάμβανε οργανωμένο δίκτυο δρόμων, αγορές, εργαστήρια και οικίες, γεγονός που αναδεικνύει τον χαρακτήρα της ως ανεπτυγμένου αστικού κέντρου.

Η Γλαρέντζα γνώρισε περίοδο ευημερίας χάρη στην εμπορική της δραστηριότητα, καθώς αποτέλεσε κέντρο διακίνησης προϊόντων και διασύνδεσης του φραγκικού κόσμου με την ελληνική ενδοχώρα. Η οχύρωσή της εξασφάλιζε την προστασία από επιδρομές, ενώ τα αρχαιολογικά ευρήματα μαρτυρούν την ακμή της κοινωνικής και οικονομικής ζωής. Σημαντική θέση κατείχε το νομισματοκοπείο, όπου κόβονταν τα tornesia, νομίσματα που διαδόθηκαν σε όλη τη Μεσόγειο. Η αρχιτεκτονική της πόλης συνδύαζε φραγκικά και βυζαντινά στοιχεία, με τείχη κατασκευασμένα από λίθους και πλίνθους, πύργους και πύλες που αποκαλύπτουν την τεχνική συνάντηση δύο παραδόσεων. Οι ανασκαφές έφεραν στο φως τμήματα του αμυντικού συστήματος, του πολεοδομικού ιστού και του λιμανιού.

Ιδιαίτερη σημασία έχει η φραγκική εκκλησία της Γλαρέντζας, η οποία βρισκόταν μέσα στα τείχη και εξυπηρετούσε τις θρησκευτικές ανάγκες του καθολικού πληθυσμού. Ο ναός ήταν κτισμένος με γοτθικά χαρακτηριστικά, με οξυκόρυφα τόξα και επιμήκη κάτοψη, στοιχεία που τον διαφοροποιούσαν από τη βυζαντινή παράδοση της περιοχής. Στα θεμέλια που έχουν διασωθεί διακρίνεται η προσεγμένη κατασκευή και η κατεύθυνση του ιερού προς την ανατολή. Η εκκλησία δεν υπήρξε μόνο λατρευτικό κέντρο αλλά και χώρος που αποτύπωνε την ταυτότητα της πόλης ως καθολικού πυρήνα στον ελλαδικό χώρο.

Η παρακμή της Γλαρέντζας ξεκίνησε στις αρχές του 15ου αιώνα, όταν το Πριγκιπάτο της Αχαΐας αποδυναμώθηκε. Το 1430 ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος κατέλαβε την πόλη και γκρέμισε τα τείχη, ώστε να αποτρέψει μελλοντικές καταλήψεις. Με την οθωμανική επέκταση και την αλλαγή των εμπορικών δρόμων, η πόλη εγκαταλείφθηκε και σταδιακά ερημώθηκε. Σήμερα σώζονται ερείπια των τειχών, κατάλοιπα του λιμανιού, ίχνη από τον πολεοδομικό ιστό και τα θεμέλια της φραγκικής εκκλησίας. Η Γλαρέντζα αποτελεί μοναδικό παράδειγμα μεσαιωνικής πόλης που αποτυπώνει τη συνάντηση της λατινικής και της ελληνικής παράδοσης, διατηρώντας ζωντανή τη μνήμη της φραγκοκρατίας στην Πελοπόννησο.